در کتابچه زحمت بیش از 30 سال بررسی و ارزیابی کتاب توسط گروهی از مسئولین کتابخانه و مربیان کودک و نوجوان در مدارسی با دغدغه تربیتی و دینی در حال تجمیع است. در این مدت هر کتاب بر اساس معیارهایی که شاید به مرور تکمیل و واضحتر شوند، بررسی شده و از 4 نمره مثبت؛ کتابی که ارزش دارد در هر خانه و کتابخانه کودکی باشد، تا 4 نمره منفی؛ کتابی که به هیچوجه برای کودک و نوجوان توصیه نمیشود، ارزیابی شدهاند.
نظرات متنوعی در خصوص کتاب مناسب کودک وجود دارد. شاید جمعبندی تمامی این رویکردها و ملاکها چندان عملی نباشد، اما تبادل نظر مصداقی میتواند به انتخاب مربیان و والدین کمک کند.
در کتابچه کتابی که توسط یک مربیِ باسابقه به عنوان کتاب مفید معرفی میشود، مجددا بازبینی شده و درصورت تأیید ارائه میگردد. لازم به ذکر است که در قسمت مشخصات، اطلاعات شناسنامهای کتاب از قبیل عنوان، نویسنده، مترجم و ناشر ارائه شده، علاوه بر آن موضوعاتی که به توصیف بهتر کتاب کمک میکنند اضافه شده و درنهایت باتوجه به محتوای کتاب، فضای داستان، شخصیتهای محوری و موارد دیگر، رده سنی و مخاطب پیشنهادی (دختر و پسر) آورده شده است که البته الزامآور نیستند و صرفا پیشنهادی از جانب کارشناسان کتابچه است.
در قسمت توضیحات علاوه بر معرفی کتاب، در مواردی توضیحاتی تربیتی نیز آمده است که به والدین و مربیان در امر انتخاب کتاب برای کودک و نوجوان کمک میکند. برای کتابهایی که دارای علامت قرمز (نمره منفی) هستند عموما در قسمت ملاحظات مواردی ذکر شده است که با عضویت در سایت امکان مشاهده این موارد را به عنوان والد یا مربی خواهید داشت. کتابهایی با یک نمره منفی، اغلب ایرداتی دارند که قابل چشمپوشی است اما نمرات منفی بیشتر نشاندهندهی مشکلات اخلاقی - تربیتی است. چنین کتابهایی از جانب کارشناسان کتابچه مورد تأیید نمیباشد و تصمیمگیری در خصوص آن بر عهدهی خانواده است.
امید داریم که از فرصت بینظیر یادگیریِ همراه با تفریح کودکانمان از کتاب، به خوبی بهره ببریم.
معیارهای کتاب خوب در کتابچه
مولفههای محتوایی:
1. یک کتاب مذهبی خوب کتابی است که به ارائه اطلاعات مستدل، مستند (با استناد به آیات قرآن و روایات مذهبی معتبر)، منطقی و به دور از خرافات میپردازد و اعتقادات مذهبی خواننده را تقویت میکند.
2. یک کتاب علمی خوب کتابی است که منابع درست و معتبری داشته باشد و اطلاعات آن متناسب با گروه سنی مخاطب باشد. کتابهای علمی نه تنها باید حالت آموزشی داشته باشند و درسی تازه بدهند بلکه باید در ذهن خواننده ایجاد سوال کنند به گونهای که وقتی کتاب تمام شد ابتدای جستجوگری خواننده باشد!
3. یک کتاب داستانی خوب، میباید موضوعی جذاب و پرکشش داشته باشد و پیام آن در بزنگاههای زندگی، راهنمایی خوب و مفید برای خواننده باشد. از طرف دیگر پایانبندی خوب و قابلقبول داشته باشد و خواننده در پایان داستان از خواندن آن کتاب احساس لذت و رضایتمندی کند.
4. یک کتاب شعر خوب، کلام آهنگین و موزونی است که ویژگیهای جذابیت و خیالانگیز بودن در آن پررنگ بوده و پرورش دهندهی طبع شاعرانه خواننده باشد. موضوع شعر نیز غیراخلاقی نباشد.
به طور کلی کتاب خوب میباید از نظر اجتماعی، اخلاقی، مذهبی و تصویری بدآموزی نداشته باشد. یعنی آموزش مستقیم یا غیر مستقیم راههایی برای انجام شیطنتهای آزاردهنده، عجولانه و خشونتآمیز نداشته باشد و بیادبی، کجخلقیهای غیرمتعارف، استفاده از کلمات رکیک، بیحیایی و پردهدری و زیر پا گذاشتن حرمتها و ارزشها را ترویج نکند و حاوی موضوعات بالای 18 سال نیز نباشد. از طرف دیگر محتوا باید در حد درک گروه سنی مخاطب باشد.
مولفههای ظاهری:
1. از نظر املا، انشاء و رعایت علائم نگارشی صحیح باشد.
2. شکل ظاهری کتاب با محتوای آن همسو، هماندازه و همسنگ باشد.
3. نوع حروف، اندازه حروف، فاصله خطوط، رنگ و پسزمینه نوشتار مناسب و خوانا باشد.
4. هماهنگی تصویر جلد با محتوا و نیز همخوانی طرح جلد با گروه سنی مخاطب رعایت شده باشد.
5. گرافیک اثر، ترکیب متن و تصویر، رنگ تصاویر و تناسب تصاویر با گروه سنی مخاطب نیز حائز اهمیت است.